Verslaafd aan de horizon: 16. Witte nachten in Rusland

16 december 1993
De wekker. Half vijf in de morgen. Aaaagh, ik ben geen ochtendmens...
Het is een miezerig weertje: wind, regen, koud.
De vertrekhal van de Antwerpse luchthaven ligt er verlaten bij. De hostess aan de balie is zo druk aan het kletsen tegen de poetsvrouw dat ze me vergeet 250 fr. luchthaventaks aan te rekenen. En ik ben nog zo slaapdronken dat ik vergeet een plaats aan het venster te vragen.

Een paar uur later landen we in Sint Petersburg. De trap om uit het vliegtuig te stappen is spekglad. Ik had beter moeten weten, schoenen met leren zolen bij dit weer... Een lesje voor de volgende keer.
Voor ik er erg in heb, ben ik door de paspoortcontrole en douane en ik sta op straat. Alles ligt onder een laagje sneeuw. Donkere figuren in dikke jassen met een vellen muts op het hoofd, lopen rond. De lucht is grijs en zwaar.
De taxichauffeur stuurt zijn een ouwe Mercedes behendig over de gladde weg. Op de baan staan drie wagens die tegen elkaar geslipt zijn. Er is geen kat te zien, de wagens zijn leeg.
We rijden op een brede laan. Links en rechts grote lege velden onder de sneeuw. Muziek van Tchaikowski speelt in mijn hoofd. Naast de typische Volgas en Ladas zie ik ook Japanse en West-Europese wagens rondrijden. De meesten zullen wel tweede- of derdehands zijn. Sommigen hebben zelfs nog een "D" of "NL" sticker er achteraan op kleven. Misschien is dat wel een statussymbool, rondrijden met een "D" sticker achteraan. "10% meerprijs bij de aankoop van een wagen met een 'D' erop". Oost-Europa, het land van de opportuniteiten.

De brede lanen, standbeelden, grote parken, gestrande wagens langs de kant van de weg. Het doet me denken aan onze vakantie in Bulgarije, net voor de oostblok-revolutie. We rijden de voorstad in. Grijze statische huizen. De winkels kun je enkel herkennen aan de rij wachtende mensen ervoor, er is verders niks aantrekkelijks aan de handelspanden. Maar er komt verandering in. Op enorme plakkaten langs de weg waar vroeger grote communistische slogans stonden geschilderd, prijken nu reclameborden van BMW, Alcatel en Sint Petersburg bank.

Het hotel ziet er nogal communistisch bombastisch uit. "Moskva Hotel", wijst de chauffeur.
De kamer ziet er sober uit maar het hotelpersoneel is vriendelijk en behulpzaam. Alle lampen, de telefoon en de tv werken.
Ik bel Mr. Lukin op en maak een afspraak voor 10 uur de volgende morgen. Hij klinkt niet erg verheugd mij te horen. We zien wel... Ik bel Jukka op, hij is nog in Finland, maar komt morgen misschien terug. Ik vraag zijn thuisadres. Zijn secretaresse ratelt een naam, maar zelfs als ze het tergend langzaam uitspreekt, slaag ik er nog niet in om iets fonetisch op te schrijven. Spellen in het Engels geeft aanleiding tot wederzijds gelach.
"Z als in...", aarzelt ze
"Zulu", probeer ik.
"Wat?"
"Zulu""Versta ik niet"
"Zanzibar"
"Wat?"
Enfin, de straatnaam blijkt 'Koznetsovskaya' te zijn. Het duurt me een halfuur tegen dat ik het verstaan heb.

De bar van het hotel is leeg. In het restaurant zitten een paar groepjes mensen te eten, amper genoeg om wat lawaai in de grote ruimte te produceren. Een kelner, die zijn best doet om het mij naar mijn zin te maken, laat me zitten aan een ronde tafel voor acht personen, aan de rand van een danspiste.
"U wilt eten, mijnheer?"
"Graag"
"Hoe betaalt U?"
"Met sigaretten", denk ik kwaardaardig, maar antwoord "Dollars."
"We geven een koude entree, een warme schotel en een dessert, is dat oké?"
Ik knik.
Wat de brochure in de kamer aanprijst als "uitgelezen gerechten uit de Russische en Europese keuken", blijkt als voorgerecht een paar plakjes salami, kaas en hesp te zijn. De hoofdschotel is een stukje vlees van onbepaalde herkomst, sla, rijst en bijna rauwe frieten.
Maar ik klaag niet. In België zouden ze die schotel zo terug krijgen, maar ik ben er zeker van dat hun keuken hier niks beter te bieden heeft. Zelfs niet voor dollars... Trouwens, ik ben uitgehongerd.

17 december
Ik kom vijftien minuten te laat op mijn afspraak in het Russisch Arctisch en Antarctisch instituut. De taxichauffeur reed verloren en moest drie maal de weg vragen. Valery Lukin staat me op te wachten aan de receptie. Hij is een late veertiger, net pak, baard en geeft me een vriendelijke stevige hand. Hij spreekt goed Engels met een Russisch accent. Zijn bureau is ruim, er hangen twee levensgrote kaarten van Antarctica aan de muur. Een computer zonder toetsenbord staat op een klein tafeltje. Op de kleurentelevisie in de hoek kleeft de reclamesticker 'It's a Sony' nog op het scherm. Zijn werktafel ligt bezaaid met papieren.
"Russische bureaucratie", lacht hij verontschuldigend, als hij mijn blik volgt.
Ik stel onze expeditie voor, benadruk het wetenschappelijke doel en de wereldwijde vizibiliteit. Valery - we tutoyeren mekaar - heeft weinig informatie over Peter I. Ik geef hem een foto van het eiland en een gedetailleerde kaart waarop ik de plaats van het kamp aanduid. We worden regelmatig onderbroken door telefoontjes en om de haverklap komt zijn secretaresse aandraven met papieren.

Valery toont me een paar foto's van de Akademik Fedorov, ons beruchte pick-up schip. De Fedorov ziet er helemaal anders uit dan ik verwacht had. Het is het grootste Antarctisch onderzoeksschip die er op dit moment rondvaart. Op de Khlebnikov beweerde men het zusterschip van de Fedorov te zijn, maar dat blijkt helemaal zo niet te zijn. De Fedorov (spreek uit 'Fjidderof') heeft een langere voorsteven, met twee gigantische kranen. Op het helideck tronen twee Mil-8 vrachthelikopters die elk 3500 kg materiaal en tien mensen kunnen vervoeren. Het schip bevoorraadt verscheidene Zuidpoolbasissen en vervoert expeditieleden van en naar onderzoekscentra.
Het ziet er indrukwekkend uit en mijn hart gaat sneller slaan.
"De kosten om zo'n schip runnende te houden is US$27.000/dag", beweert Valery, "het heeft 80 bemanningsleden aan boord, dus je kunt wel denken dat we weinig ruimte voor onderhandelingen hebben."
"Hoe bedoelt u? Financiële onderhandelingen", probeer ik vóórzichtjes en voel nattigheid.
"Nee hoor, we hebben een nieuw voorstel aan Quark gedaan. Gisteren hebben we nog hun contactman aan de lijn gehad. Hij zat in Moermansk. We zijn overeengekomen dat een extra US$10.000 goed genoeg is voor onze extra kosten. Geen financieel probleem dus", lacht Valery.
Ik begrijp geen jota wat 'extra kosten' betekenen, maar kan een zucht van verluchting niet onderdrukken.
"Wat ik bedoel is, dat het schips tijdschema heel krap zit, en elke dag belangrijk is. Op 1 februari, wanneer jullie landen op Peter I, liggen wij voor de kust van Mc Murdo, de Amerikaanse basis. Van daaruit vertrekken we via Peter I en King George eiland naar Kaapstad."
"Dus jullie kunnen ons niet later dan 12 Februari oppikken?"
"Nee, maar meestal lopen we wel wat vertraging op, afhankelijk van de weersomstandigheden. Daarom wil ik graag dat de Khlebnikov bevestigt als jullie geland zijn, en dat jullie vanop het eiland dagelijks radiocontact met de Fedorov houden. Zo kun je de vorderingen van het schip volgen, en beter inschatten wanneer het op Peter I aankomt."
"Hoeveel tijd hebben we voor de evacuatie van het eiland?"
"Zes uur na aankomst bij het eiland gaat de eerste helikopter in de lucht. Binnen 24 uur moet het eiland geëvacueerd zijn."
"Mmm, dat lijkt me best haalbaar", denk ik, "alhoewel de pick-up op 12 februari vreselijk vroeg lijkt. Dit betekent amper 12 dagen op het eiland. Twee dagen voor het opstellen en twee dagen voor het afbreken, dat laat ons nog zeven of acht dagen voor het eigenlijke radiowerk... Daarenboven zal de terugweg langer zijn als verwacht. Ten vroegste eind Februari komen we pas aan in Kaapstad. Veertien dagen op een schip in 's werelds ruwste wateren... Misschien kunnen we een vliegtuig charteren om ons op te pikken vanop King George, een eiland in het noorden van Antarctica.", denk ik. Allerlei gedachten vliegen door mijn hoofd.

Als ik in de namiddag uit het gebouw stap voel ik alsof er een zware druk is verdwenen. Financieel lijkt alles rond te komen, we hebben de praktische problemen opgelost. Er rest ons enkel nog de vraag waar we van het schip zullen stappen...
Vanuit het hotel bel ik naar Ralph:
"Ralph, mijn vriend, alles is in orde! Let's go!"

's Avonds heb ik Valery uitgenodigd voor een etentje in het Europa hotel. Op mijn kosten. Valery vertelt me over het leven in Rusland, de inflatie, de hoop, de teleurstellingen... Hij verdient US$85 per maand, dat is nog geen 3000 fr. En hij is de directeur van een groot onderzoeksinstituut, en beslist over boten die per stuk en per dag US$27.000 kosten.
Wat weemoedig betaal ik de rekening van het restaurant: US$300 (10.000 fr.). Daar moet Valery bijna vier maanden voor werken...
Buiten nemen we afscheid van mekaar. Ik geef hem nog een paar flessen goeie Franse wijn die ik meebracht. Het is maandag zijn verjaardag...
"Drink het op JOUW gezondheid, en op een goede afloop van ONZE expeditie", lach ik.
"Komt in orde, bedankt, Peter, het was een plezier zaken met je doen."
Lichtvoetig wandel ik terug naar het hotel. Tchaikovsky speelt voluit in mijn hoofd. Het Zwanenmeer... In de bar van het hotel ("Valuta only" toont een bordje voor de ingang) geniet ik bij een whiskey nog na van het succes van mijn missie: 'We hebben het voor mekaar, jongejonge, we hebben het voor mekaar.' Wanneer een jongedame met opvallende korte rok en zware make-up vraagt of de stoel naast me bezet is, schud ik 'nee' en ga slapen.